De kloof dichten tussen arm en rijk

Tekst Lydia Lijkendijk

In 2001 stond Marloes Groenewegen, net afgestudeerd, op een koffieplantage in Guatamala. De boeren en werknemers op plantages maakten veel indruk op haar. Door hun harde werk voor onze koffie, en de kwetsbare omstandigheden waaronder ze leefden. Ze vindt het geweldig dat ze nu een bijdrage kan leveren om hun levens te verbeteren. Want sinds 1 januari is ze aan de slag als CEO van Fairtrade Nederland. Een baan die meer een roeping is, in een organisatie die precies bij haar past. Want ze is bevlogen over ongelijkheid tussen arm en rijk, en daar kan ze in haar functie nou precies wat aan doen. Ze neemt in haar rol de ervaring mee van haar werkverleden. Van de commerciële functies die ze had bij onder andere Vodafone en Philips, en de wetenschappelijke insteek waarop ze bouwde bij Wageningen University. ‘In deze baan komt het allemaal samen’, zegt ze. ‘Ik kan maatschappelijk relevant zijn, en ook mijn commerciële ervaring gebruiken in de relatie met retailers. Mijn werk past bij mijn persoonlijkheid. Ik kan er mijn energie in kwijt, en ik krijg er ook nieuwe energie van.’ Zoveel energie dat ze ook nog de puf heeft om naar huis te fietsen op haar racefiets, 60 kilometer verderop. ‘Ja, dat vind ik heerlijk, want ergens in die drukke agenda moet ik ook ontspannen.’

In beweging

In haar privé-setting is Groenewegen moeder van twee pubers. ‘Mijn werk bij Fairtrade Nederland doe ik met heel veel plezier. Datzelfde plezier heb ik in mijn gezin.’ En eigenlijk in alles wat ze doet. Ze houdt van buiten zijn, ook ’s winters. Ze fietst, klimt en skiet, is kortom, altijd in beweging. Het zou haar ‘middle name’ kunnen zijn. Want ook in haar werk staat ze nooit stil. ‘Dat is helemaal geen optie, we moeten door, we hebben een doel te bereiken.’

In haar leiderschapsstijl speelt authenticiteit een grote rol. ‘Ik ben privé niet anders dan in mijn werk’, zegt ze. ‘Eerlijkheid en oprechtheid vind ik belangrijk, ook als het moeilijk wordt. Ik ben een verbinder. Zet de koers uit, waar we met het hele team aan werken, op een energieke manier, want we moeten van alles in beweging brengen.’

Gedrevenheid

Groenewegen geeft leiding aan een team van 24 mensen. Die allemaal met passie bezig zijn voor de goede zaak van eerlijke handel. Net als de partners met wie ze samenwerken; het is een sector waarin de gedrevenheid ingebakken zit. ‘We hebben grote, structurele uitdagingen in onze wereld, waar ik me zorgen over maak. Zoals klimaatverandering, waar onze boeren heel veel last van hebben. Net als van uitbuiting in de handelsketen. De ongelijkheid in de wereld lijkt alleen maar toe te nemen, terwijl de politiek met zichzelf bezig is. Er is wantrouwen richting leiders, die onvoldoende stappen zetten. In dat alles heeft Fairtrade Nederland een fantastische missie: we willen de ongelijkheid aanpakken in ons handelssysteem. Dat is niet makkelijk, maar enorm belangrijk. We willen op dat punt impact maken en daar zet ik me vol voor in.’

Verschil maken als leider

Te midden van onrust en grote uitdagingen kan de moed je in de schoenen zinken. Zelf hoop houden als leider is het eerste wat je in dat geval moet doen, vindt Groenewegen. ‘En je moet geloven dat je met het goede bezig bent. Zoals ik geloof dat wij een systeem bouwen dat wél eerlijk werkt voor boeren en werknemers. Als leider moet je ongemak niet uit de weg gaan. Laat je niet uit het veld slaan! Toon lef, blijf de dialoog aangaan en stel anderen ook in staat hun bijdrage te leveren. Want impact maken doe je niet alleen, dus zoek verbinding. Daarin kun je als leider verschil maken.’

Haar kracht als leider zit in het verbinden van verschillende werelden, belangen, mensen en perspectieven, zegt ze. ‘Daarnaast ben ik een optimist. Ik zie overal kansen. Van nature ben ik oplossingsgericht en pragmatisch. Dat heb je ook nodig voor het bereiken van zo’n groot doel.’

Impact maken doe je niet alleen, dus zoek verbinding!

Geef het goede voorbeeld

Leiderschap begint bij jezelf, zegt ze. ‘Je geeft altijd leiding aan jezelf. De keuzes die ik elke dag maak, leiden mij. Als ik mezelf niet leid, kan ik anderen niet leiden. Ik moet voorbeeldgedrag laten zien.’ Dat voorbeeldgedrag leidt er niet toe dat de rest van haar team óók 60 kilometer fietst na het werk. ‘Waar het om gaat, is dat mijn medewerkers zoveel energie uit hun werk halen, dat ze energie overhouden voor andere dingen die zíj belangrijk vinden en die bij hen passen. Voor mij is dat sporten en mijn gezin. Maar anderen worden blij van afspreken met vrienden of een boek schrijven. Dat houdt hén in balans.’ Lachend: ‘Maar misschien was het team wel een beetje bezorgd toen ik hier begon en op de fiets kwam …’

Het is geen kleine opdracht die Marloes Groenewegen samen met haar team moet realiseren. Maar ze geniet ervan. ‘Het is ontzettend leuk. Ik ben net met mijn gezin in Sri Lanka geweest. Dat was vakantie, en ook een veldbezoek. We hebben boeren bezocht en met hen gepraat. Als het over Fairtrade gaat, gaan hun ogen stralen. Ze zijn oprecht dankbaar dat ze een Fairtrade premie kunnen investeren in betere mest of gereedschap, scholing voor hun kinderen of een bijdrage in medische kosten. Fairtrade verbetert hun leven en zorgt voor een betere toekomst voor hun kinderen. Als je dit ziet en hoort, ja, dat is zó gaaf!’

Voor haar kinderen was het ook indrukwekkend om te zien hoe mensen leven, vertelt ze. Ze hadden al eerder relevante buitenlandervaring opgedaan; Groenewegens gezin woonde een half jaar in Bhutan en ging op reis tijdens een ‘family gap year’ toen de kinderen 10 en 12 waren. ‘We hadden toen een heel fijne, bijzondere en waardevolle tijd met elkaar, ook al werd ons jaar onderbroken door corona. We gaven de kinderen onderweg onderwijs, vooral in de geschiedenis en cultuur van het land waar we waren. Hun blik verbreden en ze begrip aanleren voor de wereld om ons heen, dat is zo belangrijk.’

Omgekeerd beziet Groenewegen de wereld soms door de ogen van haar kinderen. ‘Zij vonden het in Sri Lanka, tijdens een bezoek aan een theeplantage, gênant dat ik foto’s maakte van hoe mensen werken en leven, ze ervoeren groot ongemak. Maar toch deed ik dat, want ik wilde de omstandigheden in beeld brengen waaronder deze mensen moeten werken.’

De positie van vrouwen

Vooral vrouwen hebben in het handelssysteem, in productie- en boerenketens, een ingewikkelde positie. Vergeleken met deze vrouwen, leven we in Nederland in het Walhalla. Toch is hier ook nog veel te verbeteren aan de positie van vrouwen. Ook daar zet Fairtrade Nederland zich voor in. Great Place To Work Nederland rangschikt jaarlijks organisaties op basis van vrouwvriendelijkheid en inclusie en Fairtrade Nederland staat in 2025 op nummer 8 in de categorie kleine organisaties, en is erkend als topwerkgever voor vrouwen. ‘Heel eerlijk: het voorwerk hiervoor was natuurlijk al in gang gezet voordat ik kwam’, zegt Groenewegen. ‘Het is wel prachtig dat we erkenning krijgen voor hoe we intern aan dezelfde waarden werken als die we extern uitdragen. We maken ons heel sterk voor de positie van vrouwen. Buiten én binnen.

Congres is een aanrader

Op 2 oktober praat Marloes Groenewegen op het congres Vrouwen met Impact. ‘Ik vertel daar mijn persoonlijke verhaal. Ik ga het hebben over de keuzes die ik heb gemaakt en over wat mij gevormd heeft tot wie ik ben. Een beetje inspiratie en herkenning uitdelen. Wat ik graag over wil brengen, is de moed om je eigen pad te volgen.’

Het congres is een aanrader, vindt zij. ‘Vrouwelijk leiderschap is anders dan mannelijk leiderschap. Ik vind het belangrijk dat je in je leiderschapsstijl jezelf kunt zijn. Dat je uitgaat van je eigen kracht en trouw bent aan jezelf. Alleen dan kun je een organisatie goed leiden en impact maken.’