Tipje van de sluier over ‘Waardevolle doelen realiseren in een onzekere wereld’

 

Martin van Staveren is één van de sprekers op het congres Van Winst naar Waarde op 10 december a.s. We vroegen hem om alvast iets meer te vertellen over zijn bijdrage die dag en stelden hem een aantal vragen.

Hoe kunnen we waardevolle doelen realiseren, innoveren en maatschappelijke waarde creëren, ondanks onvermijdelijke waardenspanning? Waar zit de spanning voor veel organisaties eigenlijk?

‘Eerst iets over het begrip ‘waardenspanning’. Dit woord hoorde ik enige tijd geleden op een ministerie, tijdens een presentatie die ik gaf over omgaan met risico’s. Het ging toen over de onvermijdelijke spanning tussen waarden als veiligheid en privacy, die nogal eens als communicerende vaten werken. Meer veiligheid gaat dan ten koste van privacy, omdat bijvoorbeeld meer openheid over persoonlijke gegevens wordt vereist. Anderzijds kan het vasthouden aan privacy ten koste van veiligheid gaan, omdat bepaalde informatie dan onder de radar blijft. Sindsdien kom ik waardenspanning overal tegen. Denk bijvoorbeeld aan de spanning tussen gezondheidsrisico’s en de behoefte aan vrijheid, die we allemaal tijdens de coronacrisis ervaren. Of neem allerlei typen projecten, met daarin spanning tussen de snelheid van opleveren en de kwaliteit van het opgeleverde. Een voor velen bekend voorbeeld is het aantal gebreken in (te) snel opgeleverde nieuwbouwwoningen. Afdelingen die in dit laatste voorbeeld tegenover elkaar komen te staan zijn Planning en Control en die voor Kwaliteit’

“WE MOETEN DE NEIGING LOSLATEN OM ALLES PERFECT TE WILLEN DOEN”

‘Zo langzamerhand kom ik tot de conclusie dat waardenspanning onvermijdelijk is, en dat we desondanks toch tot keuzes en besluiten moeten komen. Wat daarbij kan helpen is een duidelijke visie en missie van de organisatie, die samen als kompas dienen. Wat ook helpt is het loslaten van de neiging om alles perfect te willen doen. Dat is nu eenmaal een illusie in een dynamische en veeleisende organisatieomgeving. Er zal dus steeds weer een optimale balans gevonden moeten worden tussen de verschillende met elkaar schurende waarden, een balans die intern én extern is uit te leggen. Dit geldt nadrukkelijk ook voor het al dan niet nemen van maatregelen die te maken hebben met de onzekerheden en risico’s rond het realiseren van die waarden.’

‘Nog een aspect van waardenspanning, nu in de tijd, is het balanceren tussen de korte termijn, bijvoorbeeld de snelle winst en de lange termijn, bijvoorbeeld een duurzame oplossing. Met andere woorden, hoeveel geld wil je nu verdienen en hoe wil je dat duurzaam ook de komende jaren en misschien wel decennia blijven doen? Voor dergelijke vragen bestaan natuurlijk geen eenduidige oplossingen. Het belangrijkste is dat ze steeds weer worden gevraagd, op alle niveaus in de organisatie. En dat er wordt gehandeld naar de best denkbare antwoorden van dat moment.’

Risicoleiderschap speelt hierbij een belangrijke rol. Kun je uitleggen welke rol risicoleiderschap speelt bij keuzes tussen waarde en winst?

‘Onder het nog vrij nieuwe begrip ‘risicoleiderschap’ versta ik het doelgericht durven omgaan met onzekerheden, risico’s én kansen om te realiseren wat je wilt realiseren. Dit kunnen persoonlijke doelen zijn, teamdoelen, strategische organisatiedoelen of concrete bijdragen aan de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen, die in 2015 door de Verenigde Naties zijn vastgesteld. Risicoleiderschap speelt een rol in het scherp stellen van de doelen: wie streeft nu eigenlijk welke doelen na, vanuit welke bewuste of onbewuste belangen en wat zijn de bijbehorende onzekerheden?

“DE VRAAG IS NATUURLIJK HOEVEEL WINST IS GENOEG EN WAT TE DÓEN MET DIE WINST”

Hierbij is het de kunst om niet alleen naar onzekerheden met negatieve effecten op doelen te kijken. Onzekerheden met mogelijke positieve effecten, de kansen of opportunities zijn zeker zo interessant in dynamische tijden. Hierbij kan financiële winst één van de na te streven waarden zijn. Immers, een bepaalde winst is nodig voor de continuïteit van een bedrijf. De vraag is natuurlijk hoeveel winst is genoeg, voor wie en wat te dóen met die winst? Bijvoorbeeld uitkeren als dividend aan aandeelhouders of vooral het investeren in innovatieve, duurzame productieprocessen. Samenvattend, naast het expliciet maken van de al genoemde waardenspanning speelt risicoleiderschap vooral een rol in een inzichtelijk maken van de onzekerheden die op weg naar de verschillende doelen kunnen opdoemen. Om daar vervolgens heel ERG mee om te gaan: heel Expliciet, Realistisch en Gestructureerd.’ 

Voor wie is jouw verhaal bedoeld? Welke mensen binnen organisaties en bedrijven kunnen hun voordeel doen met de kennis over risicoleiderschap die jij hen op dit congres biedt? In welk soort organisaties zouden ze dan moeten werken volgens jou om aan de slag te kunnen met de inspiratie die ze op 10 december opdoen?

‘Mijn motto is ‘Iedereen risicoleider’. Dit is volgens mij nodig omdat onze wereld veel te dynamisch, te complex, te meerduidig en daarbij te onzeker is om het omgaan met risico’s aan enkelingen in de organisatie over te laten, zoals de klassieke risicomanager. Vaardigheden voor risicoleiderschap zijn dan ook waardevol voor ieder persoon in een organisatie, die een bijdrage levert aan de verschillende doelen, op elk organisatieniveau. Voor iedereen dus, in elk type organisatie, in elke sector. Want ik moet de eerste organisatie nog steeds tegenkomen die zich momenteel in rustig vaarwater bevindt, Die organisatie die níet vrijwel dagelijks te maken heeft met talloze onzekerheden, risico’s én natuurlijk ook kansen.’

Door: Anneke van Dijk  

Iedereen risicoleider – Waarde realiseren én behouden in een onzekere wereld

Martin van Staveren is auteur van meerdere boeken over omgaan met risico’s. Iedereen risicoleider is een compacte, concrete introductie in het waarom, wat en hoe van de nog nieuwe benadering van risicoleiderschap. Het hart van het boek wordt gevormd door het leren ontwikkelen en organiseren van risicoleiderschap. Hiervoor worden de meest recente inzichten uit de neurowetenschappen en de psychologie benut, omdat omgaan met onzekerheden alles te maken heeft met ons brein en onze emoties.

Omgaan met onzekerheden is een onderwerp waar Martin al ruim 20 jaar onderzoek naar doet. Hij promoveerde erop aan de Universiteit Twente en schreef er de afgelopen jaren diverse boeken en talloze blogs over.