Slim genoeg om jezelf te zijn – De kracht van het niet in een mal passen

Slim genoeg om jezelf te zijn – De kracht van het niet in een mal passen

‘Zoals ik ben, is het oké.’ Het klinkt eenvoudig. Bijna zacht. Voor Astrid Poot is het de rode draad die haar leven vormde. Soms ontmoet je iemand bij wie alles klopt. Niet omdat alles vanzelf gaat, maar juist omdat ze van elk stukje leven iets bijzonders wist te maken. Astrid is zo’n iemand. Woont in Amsterdam, in een huis waar twee kinderen, twee katten en een liefdevolle partner het ritme meebepalen. Vandaag is ze kunstenaar, punk ethicus en brengt ze haar nieuwste, meest persoonlijke boek uit. Maar Astrids verhaal begon ergens anders. In de Drentse velden; waar ze als meisje al voelde dat de wereld groter moest zijn dan de horizon daar.

Tekst Anna Thymgio

Naar de kunstacademie

‘Toen ik 9 was vertelde iemand me dat er een school was waar je kunst kon studeren. Vanaf toen wist ik het al zeker: ik ga naar de kunstacademie’ vertelt Astrid. Ze wilde weg uit Drenthe. Niet uit onvrede – maar uit nieuwsgierigheid. Dus stapte ze in een nieuwe wereld. Eentje vol mensen die – net als zij – een beetje anders waren. ‘Op de academie kwam ik allemaal mensen tegen die ook een beetje anders waren. Buiten de lijntjes kleurden. En daar voelde ik me meteen thuis.’

In onze verschillen zit onze kracht

Astrid studeerde af als ontwerper, werkte bij grote organisaties en deed onderzoek. ‘In mijn werk en persoonlijke leven kwam steeds één thema terug: hoe maken we de wereld mooier? Niet in grote gebaren, maar in het leven zelf. Bij mensen thuis, in musea, in de klas. In gesprekken.’ Het antwoord daarop? Volgens Astrid zit het goud al in de maatschappij. ‘In onze verschillen zit onze grootste kracht. En helaas zie ik het nog vaak. Mensen zitten vol goede ideeën en idealen, maar twijfelen of ze die wel mogen laten horen. Alsof je pas iets mag vinden wanneer je er dikke boeken over hebt gelezen. Of wanneer je zeker weet dat anderen het met je eens zijn. Ethiek is niet alleen weggelegd voor wetenschappers. Of voor hen die hardst roepen. Precies daarom doe ik het anders. Met flink wat punk.’

De punk ethicus

… dat is de titel die Astrid vandaag met een glimlach draagt. Want denk je bij ethiek aan complexe boeken en ingewikkelde taal, dan heb je Astrid nog niet ontmoet. Volgens haar gaat ethiek namelijk over keuzes. Over je stem. ‘Ik ben zelf ook geen klassiek geschoolde filosoof, maar mijn denken behoort daar wel toe. En als iets al zwaar voelt, waarom zou je het niet luchtiger maken? Dat is wat punk is: lekker tegen het systeem, inclusief en met humor. Die energie stop ik in mijn werk en in mijn ethiek. In mijn kunst en in mijn projecten.’

Maar dat was niet altijd zo

Want ook voor Astrid ging er heel wat aan vooraf. ‘Ik heb me lang afgevraagd waarom ik anders reageerde op de wereld. Waarom dingen die voor anderen gewoon waren, mij energie kostten.’ Als kind werd Astrid opgenomen en behandeld voor depressie en anorexia. Maar niemand zag wat er werkelijk onder lag. Dat ze niet écht ziek was – maar zoekende. ‘Ik werd jarenlang behandeld voor iets wat ik niet had. Dat heeft zijn sporen achtergelaten.’ Pas later, als volwassen vrouw, wanneer Astrid opnieuw vastliep, kwam er een ander antwoord. Een eerlijker antwoord. ‘In therapie viel het samen. Ik heb autisme. En dat voelde niet als een stempel, maar als opluchting. Eindelijk snapte ik mezelf.’

Dit verhaal is niet alleen van Astrid

‘Ik wil niet dat anderen dezelfde omwegen moeten lopen als ik. Dat ze denken dat zij het probleem zijn, terwijl het vaak de wereld is die te weinig begrijpt.’ En daarom brengt Astrid haar nieuwste, meest persoonlijke boek uit: Slim genoeg om gek te zijn. Geen klinische uitleg, geen handleiding. Maar een graphic novel vol humor, herkenning en zachtheid. Een ode aan iedereen die anders denkt. ‘De meeste boeken over autisme gaan over hoe je ‘normaal’ moet doen. Maar ik geloof dat als je weet wat je nodig hebt, je vanzelf je plek vindt. Ik wil dat jongeren zich gezien voelen. Dat ze weten: het ligt niet aan jou. Je mag bestaan zoals je bent. Voor hen heb ik dit boek geschreven. Want dit is niet alleen mijn verhaal – het is ons verhaal.’

Jouw manier is wél een manier

‘Mensen met autisme, ADHD of andere vormen van neurodiversiteit zien dingen die anderen missen. Dat is geen beperking. Dat is juist een bron van kracht’ vertelt Astrid. En tegelijk ziet ze ook hoe vaak die kracht onzichtbaar blijft, of verkeerd wordt begrepen. ‘Met dit boek hoop ik alle jongeren te bereiken die zich afvragen waarom ze – zoals ik – niet in een mal passen.’  In Slim genoeg om gek te zijn lees je niet alleen over autisme; je ervaart het. Het verhaal is namelijk getekend. Geïllustreerd door Astrid zelf. ‘Door te tekenen laat ik zien wat woorden soms niet kunnen.’ Door de pagina’s dwaalt ook een kat rond: Dokter Mat. Gebaseerd op Astrids eigen Mat; een kat die in het echte leven vooral veel slaapt. Maar in het boek staat hij voor de ouderwetse denkers: voorzichtig, traditioneel, soms wat belerend. En toch is Mat in alles liefdevol aanwezig. Als een zachte herinnering, dat ook oude stemmen een plek mogen hebben. Zolang we ze maar durven te vernieuwen.

‘Of je nou zelf die persoon bent of iemand kent met autisme: iedereen vindt reflecties in het boek. Iedereen is weleens op zoek naar een plek waarin die past. En dat is wat dit boek is.’

Ruimte om jezelf te zijn

‘Dit project – dit boek – zorgt voor het strikje om mijn leven’ zegt Astrid met een glimlach. Want vandaag is haar zoektocht rond. En als je haar vraagt wat haar leven en carrière het meest gevormd heeft, is het niet één spectaculaire gebeurtenis. Het is thuis. ‘Als kind had ik thuis alles wat ik nodig had. Kreeg ik ruimte. Was ik goed zoals ik was. Dat is de boodschap die ik meekreeg van mijn ouders.’ Die basis draagt Astrid nog steeds met zich mee. En precies dat wil ze de wereld teruggeven. Want uiteindelijk is dat haar kern: mensen begeleiden naar een wereld waarin ze hun eigen mal mogen vormen. Een wereld waarin anders zijn geen uitzondering is, maar een uitnodiging. Een wereld waarin iedereen – écht iedereen – slim genoeg is om gek te zijn.