Wanhoop, paniek verontwaardiging, boosheid. Steeds vaker ontmoet ik bestuurders, directeuren en managers die verantwoordelijkheid willen dragen voor 2035, en verder, maar daarover gefrustreerd zijn. Ze willen het, maar het lukt ze niet. Vooral omdat ze dag in dag uit muurvast zitten in een systeem dat helemaal is gericht op zoveel mogelijk, zo snel mogelijk en zo goedkoop mogelijk. Hoe kan je daarin overeind blijven en tegelijkertijd bezig zijn met wat in de toekomst nodig is? Naarmate de tijd verstrijkt, de spanning oploopt, doet dit onvermogen steeds meer pijn.

Column Jeroen Smit

Transitie, of beter nog systeemverandering, een verandering van spelregels is nodig om ons te helpen (en een beetje te dwingen) ons gedrag te veranderen. Vooral mensen die zichzelf een ‘leider’ vinden – een succesvolle leider – vinden het heel lastig om onder ogen te zien dat wat ze zo ‘succesvol’ heeft gemaakt, niet meer past en niet meer kan. Sterker nog het besef dringt door dat hun gedrag met de dag onverantwoordelijker wordt, dat het ze feitelijk slechte leiders maakt. Naarmate dat inzicht op steeds meer plekken doordringt, realiseren steeds meer ‘leiders’ zich dat ze (dus bewust) onbekwaam zijn. Hoe langer die status aanhoudt hoe meer het schuurt, pijn doet. Vandaar die verontwaardiging, boosheid, paniek, wanhoop. Ze voelen zich eenzaam en onbegrepen.

Om te leiden vanuit wat de toekomst nodig heeft, moeten ze paradoxen managen. Wat op de korte termijn wordt gevraagd staat op gespannen voet met wat in de toekomst nodig is. Wie het klimaatvraagstuk op wil lossen, moet dat effect gaan beprijzen, met alle gevolgen (forse prijsverhogingen) van dien voor hun klanten (wie rood staat, kan niet groen zijn). Maar hoe doe je dat, waar begin je?

Afgelopen jaar mocht ik als ‘vlieg op de muur’ deelnemen aan 6 lange dagen met 18 bestuurders en 18 commissarissen onder de titel ‘Ongemak in de Boardroom’. Een slim initiatief van MVO Nederland, de Goldschmeding Foundation en Nyenrode. Deze zonder uitzondering geslaagde bestuurders en toezichthouders hadden eens goed naar zichzelf in de spiegel gekeken en besloten weer in de schoolbankjes te gaan zitten. Daar te leren van hoogleraren ethiek & moraal en vooral: van elkaar. Ze leerden over het belang van ‘langzaam denken’, over diep luisteren en leiden vanuit jouw authentieke zelf en het enorme gevaar van cognitieve dissonantie. Hier gebeurde iets bijzonders en het smaakt naar meer. Veel meer. Daar waren de deelnemers het over eens.

Dus bovenste beste leiders, ik weet dat jullie vinden dat jullie niet voor niks ‘leider’ zijn, de suggestie hoog moeten houden dat jullie weten welke kant het op moet. Maar hé, niemand weet precies welke kant het op moet. Het wordt sowieso een proces van pionieren, van vallen en opstaan. Het gaat pijn doen. Het is heel fijn als je elkaar daarbij vast kan houden. Om jouw gedrag te kunnen veranderen, om die tegenstellingen te kunnen leiden, heb je voorbeelden nodig, aanmoediging en zoveel mogelijk gelijkgestemden, die met elkaar willen zoeken naar dat nieuwe.

Ga op zoek naar schoolbanken, naar congressen & seminars zoals het congres van Winst naar Waarde. Ga naar bijeenkomsten waar mensen werkelijk open staan om te leren en te oefenen. Terwijl ze elkaar moed in spreken, om dat andere gedrag te oefenen, en stap voor stap in de praktijk te brengen.

Jeroen Smit is dagvoorzitter op ons Congres Van Winst naar Waarde op 6 december in Colour Kitchen Utrecht. Meer informatie en aanmelden.