Gewenst gedrag in één dag, dat is een grote belofte vindt adviseur en onderzoeker Caroline Koetsenruijter. ‘Giftig gedoe op de werkplek’ ontstaat ook niet in één dag en dus moeten er structurele oplossingen komen. Niet alleen de rotte appels ontslaan, maar ook op zoek gaan naar structurele oplossingen. ‘En zeker niet alleen assertiviteitstrainingen, hou op schei uit!’
Tekst Cyrine Beune
Zelf maakte Caroline het ook eens mee op de werkvloer. Een collega noemt haar ‘een slimme onderzoeker’, om er vervolgens aan toe te voegen ‘dat haar Brabantse tongval maakt dat ze wel dom klinkt’. Vernederend vond ze het. Erger nog dan de kwetsende opmerking zelf, vond ze de collega’s die mee lachten en niet voor haar opkwamen. Ze realiseert zich dat zij niet de enige is die dit overkomt, integendeel. ‘Met mijn accent val ik maar een beetje buiten de boot, anderen worden vanwege hun afwijkingen van de ‘norm’ nog veel vaker geconfronteerd met dit giftige gedrag.’ Het drijft Caroline om zich in te zetten voor een werkvloer waar iedereen zich gewaardeerd voelt.
Dochter van een timmerman
Studeren aan de universiteit was voor Caroline geen vanzelfsprekendheid. ‘Mijn vader was timmerman en mijn moeder administratief medewerker. Ik moest de hele universitaire wereld zelf leren kennen, zonder dat iemand mij voor was gegaan.’ Het had ook voordelen, Caroline zette door haar achtergrond eerder vraagtekens bij wat gebruikelijk was, bekeek zaken soms vanuit een ander perspectief. Tijdens haar studie rechten valt het haar op dat het in haar toekomstige werk altijd draait om uit de hand gelopen conflicten. ‘Ik vroeg me af waarom we niet preventief werken, vóórdat het een juridisch conflict wordt.’
Ik vroeg me af waarom we niet preventief werken, vóórdat het een juridisch conflict wordt
Caroline wil zich gaan specialiseren in bemiddeling, als mediator. In die zoektocht loopt ze tegen een muur op. ‘Met mijn vijfentwintig jaar wilde geen enkele opleiding mij hebben, ze vonden me te jong als mediator.’ Dan heeft ze het geluk dat ze in contact komt met Alex Brenninkmeijer, destijds nog hoogleraar in Leiden en later nationaal ombudsman en inmiddels helaas overleden. Alex geeft haar les en wordt als het ware haar mentor en helpt haar om toegelaten te worden tot een opleiding. ‘Hij zette zich vanuit zijn hoge positie in voor mensen die nog onderaan de ladder stonden. Dat zie je zelden.’
Drie boeken over een giftige werkvloer
Alex Brenninkmeijer schrijft zelfs het voorwoord van haar eerste boek, getiteld ‘Jij moet je bek houden!’ over conflicten en geweld op de werkvloer. Daarna volgt van haar hand ‘Het agressieparadijs’ over de verhufterde sfeer op de werkvloer. Vorig jaar verscheen haar derde boek dat ze samen schreef met Hans van der Loo: ‘Giftig gedoe op de werkplek’ dat verkozen is tot managementboek van het jaar 2024.
‘2,5 miljoen incidenten vinden er jaarlijks plaats op het werk’
Drie boeken over conflicten op de werkvloer: dat is nodig, ziet Caroline, want de cijfers liegen er niet om. 2,5 miljoen incidenten vinden er jaarlijks plaats op het werk. ‘Dat gaat van seksueel overschrijdend gedrag, tot pesten en buitensluiten. De impact van dit soort gedrag mag niet onderschat worden. We brengen de meeste tijd op ons werk door, als je je daar niet goed voelt, heeft dat op alles invloed. Mensen krijgen bijvoorbeeld een slecht zelfbeeld, slaap- en stofwisselingsproblemen en soms zelfs een posttraumatische stressstoornis.’ Volgens Caroline is strijden tegen het ‘gif’ dus in het belang van de hele samenleving.
Van sommige werknemers hoorde ze dat hun leidinggevenden boos werden dat zij ‘Giftig gedoe op de werkvloer’ meenamen naar hun werk. ‘De reactie van deze leidinggevenden was: dat speelt hier toch helemaal niet? Alleen die reactie zou al een alarmsignaal moeten zijn. Ze is heel trots dat de jury van het managementboek van het jaar unaniem het belang in zag van hun boek. Ze grapt: ‘Nu kunnen die werknemers gewoon zeggen: ik lees altijd het managementboek van het jaar.’
‘Een giftige werksfeer? Dat speelt hier toch niet!’
Rotte appels
Inmiddels is er in de media veel aandacht geweest voor verziekte werksferen. ‘Het onderwerp is permanent op de agenda gezet. Misstanden als bij voormalig talkshow De Wereld Draait Door en de verziekte werksfeer bij verschillende ministeries komen uitgebreid in de kranten en tv-programma’s.’ Toch ziet Caroline dat er vaak een rotte appel wordt gevonden die het moet bezuren. ‘Rondom Matthijs van Nieuwkerk zat een heel team dat ook een aandeel heeft gehad in de verziekte werksfeer. Door een rotte appel aan te wijzen hoeven we niet naar onszelf te kijken, terwijl dat juist zo belangrijk is.’ Volgens Caroline moet de hele samenleving doordrongen zijn van een verantwoordelijkheidsgevoel, van raad van toezicht tot collega op de werkvloer. “Alleen samen kunnen we giftig gedoe voorkomen.’
Caroline hoopt dat haar boeken en haar werk bijdragen aan het creëren van een veilige en gezonde werkomgeving, dat meer mensen zich bewust worden van het ‘gif’ dat zich kan verspreiden op het werk. ‘Vooral mensen in een machtspositie moeten juist als er niks aan de hand lijkt te zijn regelmatig reflecteren en preventief actie ondernemen. Check eens in bij mensen in een kwetsbare positie, zoals werknemers die nachtdiensten draaien. Laat weten dat je er voor hen wilt zijn, dat ze je kunnen vertrouwen.’
Op 10 december spreekt Caroline op het congres Gewenst gedrag in één dag.
