Blijf op de hoogte

Vul onderstaand formulier in om je in te schrijven voor de nieuwsbrief.

Interview Thom Verheggen: Hoort het of helpt het?

Hoort het of helpt het?

De cruciale vraag voor elke professional

Ontmanager Thom Verheggen is al enige tijd wars van dingen doen omdat het moet – als dat verder nergens toe leidt. Het stellen van de vraag Hoort het of helpt het? is een hulpmiddel dat leidt tot wakkerheid in organisaties en tot verandering. Het is ook de titel van zijn nieuwste boek. ‘Als je deze vraag stelt, gebeurt er ineens iets. Veel grote veranderingen beginnen met het stellen van deze kleine vraag.’

Tekst Lydia Lijkendijk

Als twaalfjarig jongetje lag Thom Verheggen in het ziekenhuis. Hij verveelde zich knots en begon met poppetjes tekenen. Daar is hij niet meer mee opgehouden. Als Verheggen grip wil krijgen op een onderwerp, begint hij te tekenen. ‘Dan begrijp ik waar een onderwerp over gaat en hoe patronen eruit zien’, zegt hij. Zijn tekeningen zijn niet alleen helpend voor hemzelf, ook de lezers van zijn laatste boek Hoort het of helpt het? kunnen hun hart eraan ophalen. ‘Denken vanuit de eindgebruiker en het visualiseren van een onderwerp, dat draag ik bij me. Ik teken ter illustratie, maar vooral om te helpen bij het begrijpen of onthouden’, verklaart hij. En dat vindt hij ‘superleuk’ om te doen.

Minder is meer

Want van oorsprong is Thom Verheggen industrieel ontwerper. Al vrij snel ging hij leidinggeven – eerst nog vakinhoudelijk, later kreeg hij meer met de organisatie van doen. ‘Na twintig jaar ontdekte ik dat, hoe minder ik de manager uithing, hoe meer ik voor elkaar kreeg.’ Thuis, bij zijn kinderen werkt het ongeveer hetzelfde. ‘Het is altijd zoeken naar een subtiel evenwicht’, lacht hij, ‘waarin ik me niet te veel met hen wil bemoeien, maar wel genoeg. Ja, net als op de werkvloer, dus.’

Ontmanagen

Tijdens een langdurig project kreeg Verheggen elke dag feedback van zijn medewerkers. ‘Ik vond het leuk om te stoeien met wat beter kon, en rond te kijken bij andere bedrijven die daar ook mee bezig waren.’ Van het ontmanagen heeft hij vervolgens zijn werk gemaakt: hij ging er lezingen over geven en schreef een boek. Toen hij Wouter Hart ontmoette, de ‘uitvinder’ van ‘werken vanuit de bedoeling’, begon een vruchtbare samenwerking. ‘Werken vanuit de bedoeling en ontmanagen komen heel mooi samen’, zegt Verheggen. Hij helpt er organisaties mee op weg. Door korte interventies van de duur van een lezing, of door langdurige betrokkenheid bij teams en trajecten.

Na het boek Ontmanagen voor managers volgden gezamenlijke boeken met Wouter Hart, Anders vasthouden en De Oplossingenmachine. En nu is er het boek Hoort het of helpt het? ‘Ik realiseerde me dat ik me soms gedroeg alsof ik het licht had gezien. Terwijl de professionals met wie ik werkte bijgedragen hebben aan de ontwikkeling van mijn manier van leidinggeven. Professionals kunnen veel vaker bewustere keuzes maken. Daar gaat dit laatste boek over.’

Herten en wolven

Het staat vol met inspirerende, helpende, voorbeelden vanuit de praktijk, waar lezers hun voordeel mee kunnen doen. Zelf laat hij zich inspireren door zijn woonomgeving, onder de rook van Apeldoorn; een vruchtbare plek om te schrijven. ‘We worden ’s nachts wakker gehouden door de burlende herten’, zegt hij. Die hun bronstige geluid niet alleen maken omdat het hoort, maar vast ook omdat het helpt. En dan is daar nog de wolf, die zich tot nu toe niet in Verheggens tuin heeft laten zien, maar wel op een bospad tijdens het mountainbiken. ‘Ik ben meteen afgestapt. Niet zozeer omdat ik het spannend vond, als wel uit fascinatie.’

Cruciale vraag

Een tijd geleden begeleidde Verheggen een zorgorganisatie. ‘Zij waren hard op weg naar zelfsturende teams. In alle chaos die dit met zich meenam, stelden de professionals mij steeds vragen als: Bij wie hoort deze taak eigenlijk? Bij het team, de coach of de teamleider? Toen ik teruggaf dat we ons misschien minder moeten afvragen wat hoort, en meer wat zou helpen, werd er een heel belangrijk zinnetje geboren. En gebeurde er ineens iets in dat proces. Het bleek een cruciale vraag, die een ingang bood tot gesprekken en veel meer.’ Toen hij zich realiseerde dat niemand dat nog beschreven had en dat er geen enkel boek over was voor vakprofessionals, schreef hij het zelf maar.

Verheggen: ‘Dat ene zinnetje leidt tot een soort alertheid. We zitten vaak vast in routines en we stellen ons die vraag zelden, terwijl het tot veel moois leidt als je even nadenkt over waarom je welke dingen doet. Soms blijkt een routine dan nuttig. En soms blijkt dat het helemaal anders moet. Of een procedure blijkt in 80% van de gevallen nuttig, en in 20% juist niet.’

Voorbeelden

Als voorbeeld van wat hoort maar niet nuttig is, noemt hij vergaderingen waar niemand op zit te wachten maar die we toch gewoon doen. Of formulieren die we afdansen omdat het moet. ‘Bij een hospice hadden ze een intake-formulier voor cliënten, dat het echte goede gesprek met hen in de weg stond. Het formulier was wel nuttig, als checklist achteraf. Niet als handleiding voor het voeren van het gesprek.’

Ook uit de privésfeer heeft hij een mooi voorbeeld. ‘Mijn dochter ging een tijdje niet naar school omdat ze herstelde van een aandoening. Toen ze weer ging, verwachtte ik dat school ging inzetten op stof inhalen en cijfers. Maar dat was niet zo. Ze keken ernaar of ze klaar was voor het volgende jaar.’

Waan van de dag

De vraag Hoort het of helpt het? is een hulpmiddel voor de professional, voor teams en hele organisaties, weet Verheggen. Tijdens een inspiratiedag resoneert dat wel, maar mensen vragen hem vaak hoe ze dit vast kunnen houden in de waan van de dag. ‘Sommige mensen zien de waan van de dag als een hindernis om hiermee te stoeien in hun dagelijks werk. Anderen zien de waan van de dag juist als een bak vol met oefenmateriaal. Waarmee je uit kunt proberen hoe het werkt. In welke gesprekken durf je die vraag te stellen? En wat gebeurt er dan? Enerzijds vraagt dit blijvende aandacht. Anders blijft het makkelijk hangen. Als ik soms na een jaar terugkom bij een organisatie, dan hebben mensen het goed onthouden. De vraag ‘Hoort het of helpt het?’ fungeert vooral als ingang, je start ermee. En hij leidt tot wezenlijkere vervolgvragen: Waarbij moet iets helpen? Wat is de bedoeling? Als je dat niet scherp hebt, ben je zó weer terug bij ‘wat hoort’. Waarbij je je ook af kunt vragen of wat hoort misschien ook kan helpen. Want waarom is ‘wat hoort’ ook alweer ontstaan? Welke wijsheden zitten erachter? Hoe neem je die mee?’

Professionele buikpijn

Iedereen wil zinvol werk doen, en van betekenis zijn, stelt Verheggen. ‘Je echte vakmanschap zit op de splitsing van wat hoort en wat helpt. Wanneer houd je vast aan wat hoort en wanneer is het slim om af te wijken? Van deze afweging wordt je werk leuker en betekenisvoller. Een beetje professionele buikpijn over de kloof tussen wat hoort en wat helpt zorgt ervoor dat mensen met die vraag aan de slag gaan.’ Verheggen wenst mensen geen buikpijn. ‘Maar ik hoop dat áls ze buikpijn hebben, dat ze dan met die vraag aan de slag gaan.’

Wat hoort en wat helpt, hoeft elkaar niet uit te sluiten

En als mensen er inderdaad wat aan hebben in hun werk, dan wordt Verheggen daar blij van. ‘Laatst vertelde iemand dat ze ‘hoorthetofhelpthet’ als wachtwoord gebruikt bij het inloggen om elke dag scherp te blijven. Helaas vertelde ze dat waar iedereen bij was, dus ze moest daarna haar wachtwoord veranderen. Maar als het zinnetje en de vervolgvragen iets triggeren, als het daardoor beter wordt voor de professional en uiteindelijk voor diens cliënt, ja, dat geeft voldoening.’

Wat hoort én wat helpt

Wat hoort en wat helpt, hoeft elkaar niet uit te sluiten. ‘Het zet de boel wel op scherp’, zegt Verheggen. ‘Maar er zijn voorbeelden genoeg van wat hoort en wat ook heel erg helpt. Want wat hoort is niet voor niets ontstaan. Maar het punt is: je doet het dan omdat het helpt en niet alleen omdat het hoort. Een checklist in een cockpit hóórt, maar is ook super nuttig, net als een veiligheidsprotocol.’

Het verveelt Verheggen nog lang niet om bij organisaties en aan professionals de cruciale vraag te stellen. ‘Maar er is wel een risico dat hij sleets wordt’, erkent hij. ‘Dat voorkóm je door er serieus mee om te gaan. En vervolgvragen te stellen. Het is geen vrijbrief om lekker je eigen gang te gaan, het is de opmaat naar een serieus gesprek.’

Lees dat boek!

Thom Verheggen weet wel waarom iedereen, maar vooral elke professional, zijn boek moet lezen: ‘Je werk wordt er leuker en zinvoller van’, zegt hij. ‘De inzichten brengen je hele werk terug naar het kleine, naar de essentie waar je zelf invloed op hebt, naar wat je zelf kunt doen. Het is geen oproep tot ongehoorzaamheid, maar een mooie kennismaking met werken vanuit de bedoeling. Waar je als professional ook werkt: in zorg en welzijn, het onderwijs of bij de overheid, je verantwoordelijkheid gaat erdoor omhoog – niet omlaag. Leidinggevenden hoeven er dus niet zenuwachtig van te worden. Ze moeten het juist lezen, met hun hele team.’

Hoort het of helpt het? is 2 oktober verschenen! Meer informatie en bestellen

Ook interessant...