De besmettelijkheid van leiderschapsgedrag

Interview Anje-Marijcke van Boxtel

De besmettelijkheid van leiderschapsgedrag

Wat er in het MT gebeurt, heeft impact op de hele organisatie. Het sijpelt door naar de werkvloer. Die impact kan dus beter maar positief zijn. Met een draadscherpe focus en een goed getrainde ontwikkelspier houdt het MT de wind in de zeilen – en helpt het de organisatie vooruit. Maar niet zonder ook de medewerkers bij de strategie te betrekken.

Tekst Lydia Lijkendijk

Organisatiepsychologie is een vak

Organisatiepsychologie is een vak. Van Boxtel houdt ervan en hecht eraan. ‘Ik sta graag met mijn pootjes in de wetenschap. Mensen ontwikkelen zich nooit alleen, dat doe je mét en door anderen, en dat geldt voor mij natuurlijk ook. Je kunt niet alleen putten uit eigen ervaring; N=1 is nooit een basis om vanuit aan de slag te gaan. Als je leiders en teams begeleidt, moet je zelfkritisch zijn, je blijven ontwikkelen, een raad van kritiek om je heen organiseren. En ervoor zorgen dat je steeds gevoed wordt met nieuwe kennis. Blijven studeren vind ik stiekem het leukste wat er is.’

Als executive coach is ze veel in boardrooms te vinden, waar ze leiders en MT’s van global corporates begeleidt in het ontwikkelen van (persoonlijk) leiderschap en teamontwikkeling. En dat vindt ze buitengewoon zinvol en vervullend. ‘Want leiderschapsgedrag is besmettelijk. Dus als je op het hoogste niveau iets verandert, heeft dat grote betekenis voor de rest van de organisatie.’

Volvo Ocean Race

Haar werk neemt een groot deel van haar leven in beslag. Ze zou niet anders willen, want ze vindt het heerlijk. Ze doet moeilijke, maar vooral ook enorm leuke klussen. Zo coacht ze sinds 2013 teams die deelnemen aan de Volvo Ocean Race. Het grootste werk vindt plaats vóórdat de race begint, en tijdens stop-overs, legt ze uit; tijdens de race is geen externe hulp toegestaan. Ze werkt met de shore crew, waarmee ze ook steeds online in contact is, en met de zeilers. Zelf zeilt ze ook graag, niet op de oceaan, wel in Friesland. ‘Ik scheur graag zelf rond in een open bootje, of stap aan boord bij vrienden.’ Lachend: ‘Ik ben een echte witte-wijn-zeiler.’

Ze is ook echt ‘van de mensen’. Haar eigen mensen, in de vorm van ‘een ontzettend leuk kind’ en een leuke man. En ze heeft graag vrienden om zich heen. ‘Mensen, dat is mijn grootste hobby.’

Sport als metafoor

Van Boxtel werkt op het snijvlak van wetenschap, bedrijfsleven en sport. Behalve zeilers coacht ze meer topsporters. Zo begeleidde ze de staf van TeamNL van en naar de Olympische Spelen, en werkte ze met stervoetballers die coach willen worden in het betaald voetbal.

Een sport kan een heel goede metafoor zijn voor managementteams. Hoe je samen ineffectief bent én hoe je dat ombuigt naar succesvolle samenwerking; hoe je samen de lat hoog legt en superconcreet maakt en hoe je leert van fouten en veerkrachtig wordt – daar kan ik een college over geven.

Haar missie is het om leiders te helpen een cultuur neer te zetten waarin teamleden kunnen floreren, en de organisatie zich kan blijven doorontwikkelen. ‘Sport heeft mooie verhalen. Een sport kan een heel goede metafoor zijn voor managementteams. Hoe je samen ineffectief bent én hoe je dat ombuigt naar succesvolle samenwerking; hoe je samen de lat hoog legt en superconcreet maakt en hoe je leert van fouten en veerkrachtig wordt – daar kan ik een college over geven. Maar via een metafoor, een mooi verhaal, land je als toehoorder in een ander deel van je brein. En daar vind je andere inzichten.’

Kruisbestuiving

Oceaanzeilen gebeurt in een onvoorspelbare en constant veranderende wereld, weet Van Boxtel. ‘Weer, wind en golven vragen steeds om een slimme aanpak. Het team is divers, samenwerken moet je echt leren. Net als omgaan met tegenslagen. De concurrentie is enorm, alle teams zijn goed. Als je je niet samen blijft ontwikkelen, vaar je achteraan. Dit verhaal, de films en de foto’s, vertellen hoe je goed kunt samenwerken in een uitdagende context. Als toehoorder kun je geboeid luisteren voordat je tot de ontdekking komt: dit gaat ook over mij. Andersom is het net zo verhelderend om voorbeelden uit de boardroom te gebruiken bij het coachen van atleten. In een ander perspectief zie je meer.’

Zo zorgen wetenschap, bedrijfsleven en sport voor een mooie kruisbestuiving in Van Boxtels werk. Ze houdt ervan. ‘Het is buitengewoon interessant, ontzettend leuk en superzinvol.’

Draadscherpe focus

Tussen de Volvo Ocean Race en managementteams ziet Van Boxtel de nodige overeenkomsten. ‘Als je geen draadscherpe focus hebt, als je geen richting hebt bepaald, kom je overal en nergens. Een MT bepaalt richting. Alles wat je doet, je strategie, je structuur en de cultuur en het gedrag zijn onderdeel van, en dus steeds in lijn met, die richting. Dat is nog best een uitdaging, zowel voor MT’s als zeilteams. Wanneer de missie en kernwaarden van de organisatie alleen betekenis hebben op de website, voor marketingdoeleinden, mis je een enorme kans. Want mensen werken ook en vooral omdat hun werk ertoe doet. Als mensen zich verbonden voelen, leren ze sneller en wordt het gezamenlijk resultaat beter.’ Het is relevant, zegt zij, om de strategie te delen met de mensen op de vloer. ‘Of nog beter: betrek medewerkers erbij.’ Van Boxtel adviseert: ‘Leg het organigram eens op z’n kant. De mensen die contact hebben met de klant en die de nieuwste ontwikkelingen zien op ‘de markt, hebben zeer relevante kennis. Bepaal je koers samen, en bespreek dan met elk team wat hun bijdrage daaraan is. Zo benut je diversiteit. Wees nieuwsgierig naar wat mensen drijft, deel de bloopers en vier successen. Zo creëer je duurzame ontwikkeling. Dat is goed leiderschap.’

Wees nieuwsgierig naar wat mensen drijft, deel de bloopers en vier successen. Zo creëer je duurzame ontwikkeling. Dat is goed leiderschap.

Ontwikkelspier trainen

Als je weet waar je heen wilt met je bedrijf, moet je vooral bedenken hoe je dat wilt doen. Van Boxtel: ‘Meestal denken teams daar pas over na when the going gets tough. Maar doe dat veel eerder, als het lekker loopt. Zet dán in op innovatie en gedragsontwikkeling. Dat moet een gewoonte worden, waar je aan begint in goede tijden.’ En innoveren, dat is nodig, weet zij. Niet alleen aan boord van hi-tech-zeilboten, maar ook in organisaties. Wie niet verandert, kan wel inpakken. ‘Playing to win betekent standaard die ontwikkelspier trainen. De werkelijkheid in gesprekken brengen, en bepalen of je nog op koers ligt. En hoe je, gegeven de ontwikkelingen, je navigatie kunt aanpassen.’

Oefenen in vredestijd

Van Boxtel ziet dat het, zowel voor een topsportzeilteam als voor een MT, nodig is om te bepalen hoe je optimaal functioneert. ‘Hoe ga je met elkaar om als je fouten maakt? Of als meningen conflicteren?’ Met zeilteams praat ze hierover in een trainingssetting aan de wal. ‘Zodat mensen in rustig vaarwater kunnen oefenen. Dan hebben ze een fundament om op terug te vallen als zoiets gebeurt aan boord, in opperste stress en met een groot lek.’

Ook MT’s begrijpen gelukkig steeds beter dat ze beter aan gedrag kunnen werken in vredestijd, zodat ze effectiever zijn als het eropaan komt.

De dag van het MT

Op 3 december spreekt Anje-Marijcke van Boxtel tijdens de Dag van het MT. ‘Ik ga het hebben over een team in een uitermate onvoorspelbare, complexe omgeving. Waarbij ze moeten samenwerken, en de lat hoog ligt. Ik laat zien hoe belangrijk het is om koers te zetten en te houden. Om mogelijkheden te zien om het beste uit jezelf en elkaar te halen, en hoe hard dat werken is, ook in je eigen brein. Dat alles zet ik af tegen onze natuurlijke neiging om druk te zijn met de waan van de dag. En hoe een gezamenlijke richting de ogen opent voor kansen en groei.’

Het is een dag om niet te missen, denkt Van Boxtel. ‘Je wordt niet alleen geïnspireerd door verhalen op het podium, maar zeker ook door de netwerkgesprekken met anderen. Zo blijf je leren en ontwikkelen.’