Omgaan met verschillen is een onderwerp waar Jitske Kramer zich al jaren mee bezig houdt. Het thema komt terug in de vele boeken die ze inmiddels heeft geschreven, in lezingen en trainingen die ze in binnen- en buitenland geeft. In het voorjaar van 2019 verscheen haar boek Jam Cultures, over inclusief samenwerken. Jam Cultures was geen bekende of bestaande term maar een term die Jitske aan het proces van inclusief samenwerken wilde geven omdat het in woorden vangt wat inclusief samenwerken nou eigenlijk inhoudt. Dat is gewaagd, slaat het aan zo’n onbekende term? In de huidige tijd, waarin we onze zoekopdrachten via Google laten lopen, wordt Jam Cultures dan een hit als je op zoek bent naar de term inclusie? Jazeker is dat gelukt! En er is inmiddels niet alleen Jam Cultures, het boek maar ook het Jam Cultures spel, uitgedacht door Jacquelien Willemse.

Een vraaggesprek met zowel Jitske en Jacquelien over het idee achter Jam Cultures.

Jitske om met jou te beginnen, omgaan met verschillen resoneert in al het werk dat jij doet, waarom is dit voor jou zo’n belangrijk onderwerp?

Omgaan en samenwerken met verschillen kan een grote uitdaging zijn. Hoe communiceer je met die ene collega die heel anders is, met die afdeling die hele andere vergadernormen heeft, met die netwerkpartner die zich vastbijt in regels en procedures terwijl jij…. We moeten onze weg vinden in deze mix van verschillen en overeenkomsten om gezamenlijk tot resultaten te komen. Samenwerken betekent dat we ruimte moeten maken voor diversiteit en inclusie.

De termen diversiteit en inclusie worden in organisaties soms op één hoop gegooid maar dat is niet terecht. Diversiteit gaat over de mix van zichtbare en onzichtbare verschillen. Inclusie gaat over hoe we met deze mix omgaan. Inclusie gaat over meedoen, meepraten én meebeslissen. Anders gezegd: over grenzen, leiderschap, macht, privileges, conflicten, emoties, nieuwsgierigheid, verschillen en overeenkomsten. En hoe je hier goed mee omgaat.

Waar komt de naam Jam Cultures vandaan?

Ik zie inclusie als een jamsessie. Samen jammen betekent handelen vanuit onzekerheid, omdat je niet exact weet waar je uit gaat komen. Maar met de absolute zekerheid dat iedereen oprecht naar elkaar wil luisteren. Het is samenwerken met lef om te zeggen wat je te zeggen hebt, én om actief te zoeken naar hele andere en tegengestelde geluiden. De crux is hoe je een werkcultuur kunt creëren waarin je samen kunt jammen. Jam Cultures dus. Jam cultures geeft een positieve taal om zware thema’s als macht en uitsluiting te bespreken. Ik ga ervan uit dat diversiteit een gegeven is. Een positief gegeven. Mensen zijn nu eenmaal erg verschillend van elkaar, en daarmee kunnen we elkaar aanvullen of het leven zuur maken. Wij kiezen voor het eerste. Bovendien gaan we ervan uit dat we weliswaar heel verschillend zijn, maar tegelijkertijd erg op elkaar lijken. Omdat we mens zijn, met dezelfde dilemma’s, vragen en behoeften, die we alleen heel anders vormgeven.

Behalve het boek Jam Cultures dat iedereen kan kopen en lezen, geef je ook trainingen en lezingen Jam Cultures. En of dat nog niet genoeg is, is er nu ook een spél Jam Cultures. Kan je wat meer over het spel vertellen?

Jitske: Daarvoor verwijs ik graag naar Jacquelien. Jacquelien heeft dit uitgedacht én samen met de ontwerpers van de Greensurfer helemaal vormgegeven.

Jacquelien: Het doel van het spel Jam Cultures is de dialoog op gang te brengen, de dialoog over inclusief samenwerken. Het is een bordspel met pionnen, kanskaarten, vraagkaarten en opdrachten. Je speelt het in twee of drie teams. Als je het spel wilt gaan spelen, schep dan een sfeer zoals bij een spelavondje Risk ofzo, want met chips en cola speel je dit spel het lekkerst met elkaar. Neem de tijd en maak ruimte, want dan bestaat er kans op kwali-tijd met mooie gesprekken over wat belangrijk is en nodig. De term inclusief samenwerken geef je hiermee echt handen en voeten.

Jacquelien, jij bent arbeids- en organisatiepsycholoog en geeft trainingen en begeleidt projecten vanuit je bedrijf Guide to Lead. Hoe zijn Jitske en jij in dit project nou bij elkaar gekomen? In 2007 waren we samen workshopleider bij een congres, een paar jaar later ben ik toen de leergang Corporate Antropologie gaan doen bij Jitske en vervolgens de Deep Democracy training in Griekenland. Daar was Jitske ondertussen ook druk aan het schrijven voor Jam Cultures. In zo’n week ben je intens aan het werk, maar was er ook tijd om te genieten en hebben we nog heerlijk bij het kampvuur liedjes van o.a. Melissa Etheridge zitten zingen. Leuke herinneringen.

En van Griekenland waar het boek Jam Cultures zijn vorm kreeg, kwam jij toen op het idee om er een spel bij te maken? Hoe ging dat? Ik heb bij Scouting Nederland een bordspel bedacht om teams meer open te laten staan voor anderen. Dit spel ‘Uit je bubbel’, was gebaseerd op het gedachtengoed van de 8 inclusieprincipes zoals die door Jitske zijn uitgewerkt in haar boek Jam Cultures. Toen ik vorig jaar april programmaleider werd van het Nationaal Jaar Vrijwillige Inzet 2021, lag er een soortgelijke vraag voor: Hoe kunnen we ervoor zorgen dat er meer mensen maar ook meer verschillende mensen zich als vrijwilliger willen inzetten voor elkaar en anderen. In essentie is dit een diversiteit en inclusie vraagstuk. Ik heb een methode ontwikkeld, de Expeditie Nieuwe Gezichten, waarin nadenken over je eigen organisatiecultuur een belangrijk onderdeel is. Daarbij had ik het spel ‘Uit je bubbel’ in mijn hoofd, maar wilde daar ook nog wat aan schaven. Omdat ik wist dat ik misschien wel meer dan 2000 spellen nodig zou hebben, heb ik toen Jitske gevraagd of zij het een goed idee vond om dit samen op te pakken, zodat het niet alleen een krachtige tool voor vrijwilligersorganisaties zou worden, maar voor alle organisaties die van diversiteit en inclusie echt werk willen maken. Nou, het antwoord laat zich raden: we zijn aan de slag gegaan en zie hier het resultaat!

Het spel is niet bedoeld voor aan de keukentafel met je familie maar juist voor groepen en organisaties?  Ja hoor, je zou het ook best met je familie kunnen spelen als je maar teams maakt, dat kan zomaar hele mooie gesprekken opleveren. Maar inderdaad is het in eerste instantie bedoeld voor organisaties en teams die handen en voeten willen geven aan diversiteit en inclusie. Van de mensen die het spel al getest hebben horen we dat het echt bijdraagt aan de onderlinge samenwerking. Je speelt het spel in twee- of drietallen met twee of drie teams. Het is leuk om een team samen te stellen met mensen van verschillende afdelingen of met andere rollen. Je kunt het ook met verschillende organisaties spelen. En dat kan tenslotte ook best aan de keukentafel, nodig je afdeling thuis uit voor een avondje met een drankje en een hapje terwijl je het spel speelt. Dat doet vast meer dan een middag in een vergaderruimte werkoverleg houden.

Altijd spannend of een spel ‘het gaat doen’. Een boek kun je nog voor jezelf alleen kopen maar met een spel heb je anderen nodig die meedoen. Zijn er al mensen die het gaan gebruiken? Jazeker, al meer dan 75 organisaties of teams zijn al met het spel aan de slag geweest om het te testen. Met de feedback hebben we het spel tot deze versie gemaakt. Het spel wordt ook ingezet als onderdeel van de methode Expeditie Nieuwe Gezichten waar ik het eerder over had, waarmee dus in ieder geval meer dan 2000 vrijwilligersorganisaties met dit spel aan de slag gaan de komende 1,5 jaar. Maar we gunnen nog veel meer organisaties deze mooie gesprekken, dus we hopen dat ook organisaties die bijvoorbeeld Jitske hebben gevraagd om een lezing te geven, dit spel gaan gebruiken om de opgedane inspiratie om te zetten in (spel)daden. Bij een aantal organisaties zijn daar de eerste gesprekken over gaande en wordt binnenkort ook een team interne facilitators opgeleid om het Jam Cultures Spel door de hele organisatie te gaan spelen.

Ben je tevreden met het resultaat? Hier kan ik alleen maar volmondig ja op zeggen! En niet alleen met het resultaat maar ook met het proces. Het was echt fantastisch om het samen met het team dat hierachter zit voor elkaar te jammen. In no time kwamen we van het spelconcept naar de inhoud en een prachtige vormgeving. De tijd dat je dan moet wachten nadat je enorm tegen deadlines hebt aan gewerkt, vroeg bij mij wel even geduld, maar dan heb je ook echt iets moois in handen! Mijn drijfveer in wat ik doe, is dat ik probeer de wijsheid van de ene persoon zo te vertalen dat deze zo goed, snel en plezierig mogelijk bij de andere persoon binnenkomt en deze nieuwe wijsheid kan meenemen in zijn eigen leven. Een spel is daar een vorm van. Ik ben ooit afgestudeerd op het maken van een Management Game en blijkbaar is dat een vorm waar ik me lekker bij voel. En dan te bedenken dat ik mezelf niet eens een spelletjesmens noem…

Tot slot nog even terug naar jou Jitske. Na Jam Cultures, het boek en Jam Cultures, het spel, wat wordt nu de volgende stap: Jam Cultures The Band? Haha… ja, wie weet! In de Jam Cultures lezingen sta ik nu al vaak met muzikanten op het podium om met spoken word het inhoudelijke verhaal kracht bij te zetten. En één van de ideeën is om deze muzikale lezing verder uit te werken tot een voorstelling, een theatercollege, waarmee we op tournee kunnen gaan. Ik sluit een band daarbij niet uit, lijkt me geweldig.

Meer informatie over het spel en de mogelijkheid om het spel te bestellen

Tijdens het Grootste Kennisfestival van Nederland op 16 september is jouw eerste kans om kennis te maken met het spel.  

 

Geef een reactie

Je email adres wordt niet gepubliceerd. Required fields are marked *

Post comment