Shirine Moerkerken: ‘Conflicten moet je niet oplossen, maar benutten’
Verschil van inzicht moet er zijn. Niet de homogeniteit maar juist de verschillen tussen mensen leiden tot creatieve spanning en daarmee tot innovatieve oplossingen. Shirine Moerkerken is als interventiekundige gespecialiseerd in het inzetten van conflict. “Conflicten moet je functioneel maken zodat je ze functioneel kunt inzetten”.
Tekst Anneke van Dijk
Hoe gaat dat in z’n werk, om als interventiekundige organisaties te helpen met het oplossen van conflicten? Voor Shirine is dit een goed start om uit te leggen dat in deze vraag al de basis ligt van het probleem, dat je er echt heel anders naar moet kijken. Want conflicten moet je niet oplossen of wegnemen, je moet ze functioneel maken. Bovendien hebben ‘organisaties’ geen conflicten met elkaar. Het zijn mensen die met elkaar conflicten produceren of beter gezegd: conflicteren. Dit vraagt om meer uitleg.
Stille conflicten
“Om te beginnen is het belangrijk om te snappen wíe er een conflict hebben’ zegt Shirine. Een voorbeeld: Een directeur van een GGD vertelt me dat hij zijn conflict met een aantal gemeenten maar niet opgelost krijgt. Als ik de directeur vraag of hij kan beschrijven hoe het conflict zich openbaart in de dagelijkse praktijk, vertelt hij dat hij prettige en goede gesprekken heeft gehad met de ambtenaren van de betreffende gemeenten maar achteraf hoort hij dan weer via via dat zij gesproken hebben over ‘die onbetrouwbare GGD’. Het is moeilijk samenwerken met dit soort ondoorzichtige instanties verzucht hij. Deze ‘stille conflicten’ zie je overal; tussen zorgverzekeraars en ziekenhuizen, tussen gemeenten en jeugdzorgorganisaties, tussen zoveel meer organisaties.
Maar kan dat eigenlijk wel? Kunnen organisaties conflicten met elkaar hebben? Organisaties zijn feitelijk slechts sociale constructen. In werkelijkheid hebben mensen conflicten met elkaar. Voor de veiligheid echter schrijven we menselijke handelingen en gevoelens toe aan een sociaal construct! Het is onder meer dit geloof in sociale constructen dat maakt dat we stille conflicten niet opgelost krijgen. In plaats van een externe adviseur te vragen om te bemiddelen in een conflict tussen organisaties kunnen we veel beter onderzoeken hoe de betrokkenen samen het conflicteren produceren. Wat doen ze precies met hun verschillen? Doordat de manager GGD spreekt over ‘de gemeente’ en de ambtenaar over ‘de GGD’, maken zij ‘de GGD’ en ‘de gemeente’ tot eenduidige dingen. Terwijl er binnen een gemeente en binnen een GGD natuurlijk zeer veel verschillende mensen met verschillende functies en verschillende opvattingen rondlopen. Shirine gaat op zoek naar die verschillen, want in die verschillen zitten mogelijke oplossingen voor vraagstukken die eerder nog niet bedacht zijn.
Maar als je dan op zoek gaat naar die verschillen in plaats van te geloven in eenduidige dingen, dan heb je het conflict toch nog niet opgelost?
“Maar dat is het doel ook helemaal niet, conflicten hoef je niet op te lossen die moet je juist functioneel inzetten. Het conflict is het probleem niet, het is juist het vermijden van conflict of voorkomen van conflict waardoor we niet verder komen in een samenwerking of in een innovatie.”
Shirine geeft nog een voorbeeld: Drie bestuurders van verschillende gehandicaptenorganisaties hebben gezamenlijk een prachtig nieuw initiatief opgezet voor licht verstandelijk gehandicapte jongeren met gedragsproblemen. Binnen de bestaande drie organisaties is voor deze jongeren geen plek; binnen de nieuwe organisatie die gehuisvest gaat worden in een gehuurde boerderij, wel.
De boerderij moet voor een deel nog verbouwd worden, wat de jongeren die er wonen zelf zullen gaan doen als dagbesteding. Maar daarmee voldoet de boerderij op dit moment niet aan allerlei Arbo eisen. De drie bestuurders verschillen wezenlijk van inzicht over de aanpak van dit probleem. Om de harmonie te bewaren komen zij in het maken van keuzes steeds uit op halfbakken compromissen.
Dus de harmonie bewaren is hierbij geen goed uitgangspunt?
“Ik kom het steeds weer tegen. Mensen willen uiteindelijk geen conflict; zij willen conflicten letterlijk oplossen. Maar met het oplossen van het conflict, lossen ze tevens het verschil op en daarmee de creatieve spanning, die ontstaat bij dat verschil.”
Functioneel conflict
“Met de drie bestuurders heb ik bekeken hoe je de verschillen naast elkaar kunt laten bestaan, dus hoe je het aanwezige conflict functioneel kunt maken in het verwezenlijken van je doelen. De bestuurder, die de boerderij heeft gehuurd laat de jongeren de boerderij zelf huren (in het kader van scheiden van wonen en zorg), waardoor de zorgverleners als het ware op bezoek komen bij de jongere thuis. De Arbo regels zijn dan niet meer op dezelfde manier van toepassing. De tweede bestuurder, die houdt van ordelijk organiseren, heeft een Arbo deskundige in dienst, die mogelijkheden ziet om de boerderij op zo’n manier te verbouwen, dat er naar de geest van de Arbo wet wordt gehandeld. De derde bestuurder, die zaken graag bottom-up organiseert, vindt binnen de drie organisaties een vijftal uitstekende medewerkers, die oorspronkelijk in de bouw werkten en die hun oude vak veilig kunnen leren aan de jongeren. Dus het conflict is functioneel gemaakt, de verschillen blijven naast elkaar bestaan en er worden creatieve oplossingen gevonden waardoor er toegevoegde waarde wordt geleverd voor deze jongeren.”
Denk je dat iedereen in staat is om conflicten binnen en tussen organisaties functioneel te maken?
“Jazeker! Begin met een positieve houding ten opzichte van conflicten. Denk eens terug aan het laatste conflict dat je ontzettend veel heeft opgeleverd. Wat was er zo waardevol aan dit conflict? Wat heeft het je gebracht? En hoe zou je het komende jaar nog veel meer van die functionele conflicten kunnen creëren en benutten? Ik heb mijn laatste boek niet voor niets Conflicteren genoemd: conflicteren is een werkwoord maar óók een denkwijze.”
Shirine Moerkerken is interventiekundige. Ze helpt bestuurders, directeuren, managers en medewerkers in organisaties bij het veranderen van de wijze waarop zij antwoorden geven op maatschappelijke vraagstukken. In 2008 richtte zij Strange | Strategy and Change op. In 2021 verscheen haar nieuwste boek Conflicteren
Congres Polarisatie en Conflict 9 juni 2022
Verhaal met Impact organiseert, in samenwerking met Strange, het Congres Polarisatie en Conflict op 9 juni 2022. Shirine neemt samen met o.a. Bart Brandsma en Joris Luyendijk de dynamiek van het wij-zij denken onder de loep en biedt handvatten voor polarisatiestrategie en conflictmanagement. Meer informatie en aanmelden: Congres Polarisatie en Conflict.
Masterclass Conflicteren
Op zoek naar nog meer verdieping op het gebied van conflicteren? Meer informatie en de data in het voorjaar: Masterclass Conflicteren.